Brak przestrzegania zasad fair play w polityce ma dalekosiężne i destrukcyjne konsekwencje, które podważają fundamenty demokratycznego społeczeństwa i osłabiają jego spójność. Negatywne skutki odczuwalne są na wielu poziomach – od erozji zaufania publicznego, po destabilizację polityczną i społeczną, a ich nasilanie często odbywa się poprzez nieuczciwe wystąpienia publiczne, które z platformy dialogu zamieniają się w narzędzie manipulacji, propagandy, a także siania niezgody i strachu.
Jedną z najbardziej bezpośrednich i szkodliwych konsekwencji jest utrata zaufania społecznego. Kiedy obywatele obserwują, że reguły są łamane na rzecz prywatnych korzyści, że obietnice składane podczas publicznych wystąpień są puste i nierealne, a politycy nie ponoszą żadnej odpowiedzialności za swoje czyny i słowa, wiarygodność całego systemu spada w zawrotnym tempie. To proces erozji, który osłabia legitymizację władzy w oczach obywateli. Jak trafnie ujął to w jednej ze swoich wypowiedzi (szkoda, że nie zapisałem sobie gdzie to było, ale samą wypowiedź zachowałem) prof. Jerzy Hausner, ekonomista i były wicepremier, zaufanie jest kapitałem społecznym, bez którego żadne państwo nie może efektywnie funkcjonować.
Kiedy ten kapitał jest uszczuplany przez dezinformację i kłamstwa szerzone w przestrzeni publicznej, konsekwencje są katastrofalne. Brak zaufania prowadzi do apatii, zniechęcenia do partycypacji w życiu publicznym, a w skrajnych przypadkach do radykalizacji postaw i poszukiwania rozwiązań poza demokratycznym systemem. Jest to żyzny grunt dla ruchów populistycznych, które obiecują proste rozwiązania złożonych problemów, często posługując się retoryką, która dodatkowo podważa zaufanie do istniejących instytucji. I dokładnie to widać na przestrzeni ostatnich lat - ruchy populistyczne nie tylko w Polsce, ale i w całej Europie oraz w Stanach Zjednoczonych mają się coraz lepiej, a ich poparcie systematycznie rośnie.
Brak fair play prowadzi także do naruszania zasad demokratycznych, często poprzez wykorzystywanie publicznych wystąpień do zniekształcania procesu demokratycznego. Głos mniejszości może być ignorowany, umniejszany, a nawet wyśmiewany w publicznym dyskursie, a decyzje podejmowane są w interesie wybranych grup czy osób, a nie większości społeczeństwa. Kampanie oparte na dezinformacji i ataku personalnym, szerzone podczas wieców, debat telewizyjnych czy w mediach społecznościowych, uniemożliwiają racjonalny wybór i manipulują opinią publiczną, podważając zdolność obywateli do podejmowania świadomych decyzji. To w efekcie osłabia samą istotę demokracji, która powinna opierać się na świadomym wyborze obywateli, a nie na propagandzie i emocjonalnych manipulacjach, co w publicznych wystąpieniach jest szczególnie łatwe do osiągnięcia ze względu na ich zasięg i wpływ na masy.
Kiedy brak jest przejrzystości i uczciwości w polityce, co często manifestuje się w unikaniu trudnych pytań podczas wystąpień publicznych lub w ogólnikowych, mydlących oczy deklaracjach, system staje się podatnym gruntem dla korupcji i nepotyzmu. Chociaż te zjawiska dzieją się "za kulisami", ich ukrywanie, bagatelizowanie lub wręcz usprawiedliwianie w publicznych wypowiedziach świadczy o głębokim braku fair play.
Politycy, którzy publicznie udają, że problem nie istnieje, obarczają winą innych lub odwracają uwagę od nieprawidłowości, sami stają się częścią problemu i tracą resztki zaufania. Wykorzystywanie władzy dla osobistych korzyści czy przyznawanie stanowisk na zasadzie znajomości zamiast kompetencji to rażące naruszenie zasad etycznych i sprawiedliwości. Prof. Leszek Balcerowicz, były wicepremier i minister finansów, wielokrotnie podkreślał, że korupcja to rak toczący gospodarkę i podważający fundamenty państwa, a retoryka, która ją usprawiedliwia, ignoruje lub relatywizuje, jest nie tylko szkodliwa, ale wręcz współwinna jej rozprzestrzenianiu się.
Wreszcie, gdy zasady fair play są ignorowane, a publiczne wystąpienia stają się areną bezpardonowych ataków, społeczeństwo staje się coraz bardziej podzielone, co prowadzi do rozbicia społecznego. Konflikty między różnymi grupami narastają, a język polityczny staje się brutalny, wykluczający i pełen nienawiści. Jest to szczególnie widoczne w mediach społecznościowych, gdzie publiczne wypowiedzi mogą szybko eskalować konflikty, prowadząc do spirali wzajemnych oskarżeń i niezrozumienia. To może prowadzić do głębokiej destabilizacji społecznej i politycznej, osłabiając spójność państwa i utrudniając rozwiązywanie kluczowych problemów.
Długotrwała atmosfera braku fair play, podsycana przez agresywną i nieuczciwą retorykę publiczną, może doprowadzić do erozji wzajemnego szacunku i dialogu, co jest kluczowe dla funkcjonowania każdej wspólnoty i może mieć trwałe, negatywne konsekwencje dla przyszłych pokoleń, wychowując je w atmosferze ciągłego konfliktu i braku zaufania.
W konsekwencji, brak fair play w polityce, szczególnie w aspekcie publicznych wystąpień, to nie tylko problem etyczny, ale realne i poważne zagrożenie dla stabilności, rozwoju i przyszłości demokratycznego państwa. Jest to droga do utraty legitymizacji władzy, pogłębiającego się chaosu społecznego i, w skrajnych przypadkach, nawet do autorytaryzmu, gdzie siła retoryki zastępuje siłę argumentu.
